donderdag 1 maart 2018
Beste Servie,
Het is geen geringe opgave die je voorstelt: een partijtje interpretatieschaak te spelen naar aanleiding van het Dobbelsteengedicht van Mallarmé. De aanhef en de laatste 4 bladzijden ken ik grondig, de rest van het gedicht ken ik slechts oppervlakkig. Ik stel voor van gedachten te wisselen over de Aanhef en de 4 slotpagina’s. Wat de rest van het gedicht betreft interesseert me, op dit moment, vooral de bladzijde 16 over Le Nombre en Le Hasard. Ik ben verbaasd en épris dat je een vertaling hebt gepresteerd. 1 Aanhef. blz. 1, 2, 8 en 16. De Aanhef is de hoofdstelling van het gedicht, en loopt in Grootkapitaal dóór in de tekst.
In jouw vertaling staan 1 en 2 los van 8 en 16. M. i. moeten de grootkaptaalteksten in één zinsverband worden geplaatst. Die zin is de kapstok waar het hele gedicht aan hangt. De gedachte is (lijkt mij): een worp dobbelstenen zal er nooit in slagen ‘Le Hasard’ (= de kans op geluk) uit te schakelen. Bij jou wordt le hasard weergegeven door Toeval. Ik denk dat er meer dan toeval in het spel is. Indien het kans-bereik óók omvat een Constellation, zoals het gelukkig samentreffen van verschillen/ sterren, dat een Poolster oplevert (het universele ijkpunt voor wie op Aarde de richting zoekt), dan is het begrijpelijk dat het slotgedeelte zoveel werk maakt van het Constellation-fenomeen. 2 Laatste 4 bladzijden. Je vertaalt: Niets van de heugelijke twist toen macht de gebeurtenis had volbracht etc. Ik zie de macht niet in het Frans, alleen het verloop van een gebeurtenis. Maar misschien is het zo gek nog niet om op die plek aan misbruik van macht te denken. Zelf heb ik hier voortdurend de associatie: Mallarmé bedoelt de Frans-Duitse oorlog. Eerste begin van de Europese waanzin, die zal culmineren in 2 Wereldoorlogen, de waanzin waartegen Un coup de dés geschreven is. Vgl. ook de ‘simpele (graf?) heuvel die afwezigheid uitgiet’. ‘Niets zal hebben plaatsgevonden DAN de plaats’. Drukt m.i. de honende logica van Mallarmé’s verachting voor de heuglijke twist, alias de ‘gedenkwaardige strijd’scherper uit dan Maar de plaats. Clapotis: zowel in de vertaling van Bloem, dacht ik, als bij mij: gekabbel. Parages du vaque: bij mij streken van het onbestemde. Maar de domeinen van de golf zou ook heel goed kunnen. Hors de l’ínterê quat à lui signalé en général: ik denk dat M. hier uithaalt naar de wetenschap of de informatie die altijd ‘in het algemeen’, d.w.z pseudo-objectief, volgens de gedistantieerde redelijkheid, die zich niet de vingers wil branden aan existentiële connotaties, kennis etaleren. In het algemeen, en géén verre hoogtes. Voor M. dat juist wel dus. ‘Dat moet het Zevengesternte zijn en het Noorden’. Een niet willekeurige (zeven!) sterrengroep, omdat daarin de Poolster (aussi Nord, ook het Noorden; perdre le Nord wil zeggen; de kluts kwijt raken) verpakt zit. Ik denk dat in deze passage het geheim van Un coup… onthuld wordt, op de hermetische wijze Mallarmé eigen.
Om zulke soort samenhang stichtende constellatie gaat het, want precies dat wordt in onze cultuur vergeten (terecht in onze beide vertalingen: koud van vergeten en onbruik!). Compte total en formation: wordt door mij dus nogal dramatisch vertaals als afrekening die zich voorbereidt. Daar blijkt het verschil in onze benaderingen. Ik zie een afrekening en jij ziet wat afstandelijker, een geformeerd eindgetal’. Voila… Een ander punt Servie, en dan zie je waar mijn belangstelling voor punt 3 vandaan komt. Ik heb een kosmos-theorie toegevoegd aan mijn filosofische werk. Een Engelse versie, met kritische opmerkingen over de fysica, is recentelijk op internet verschenen. Ook jij vertoont alfa-bèta-ambities in je werk, of je boek Hz. Misschien interesseren je mijn kritische visie op de Big Bang-hypothese en de ideeën over de kosmische Aanfase en over Equivalentie tussen natuurverschijnselen en bestaansfiguren: een van de manieren om een brug te slaan tussen alfa en bèta, Tools en Symbols.
Het is me nu te stil in de elektronische ruimte: ‘le silence éternel des espaces infinis’ (Pascal).
Hartelijke groet en tot de volgende zet,
Eldert Willems
(1923-2012)